POLSKA I ŚWIAT To, co najważniejsze
Stan wojenny - kiedy został wprowadzony, jakie były przyczyny, ile trwał? Wszystko, co chcesz wiedzieć
Dzień wprowadzenia stanu wojennego
13 grudnia 1981 roku o godzinie 6 rano w radio i telewizji emitowane było wystąpienie generała Wojciecha Jaruzelskiego, który poinformował obywateli Polski o ukonstytuowaniu się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego oraz stanie wojennym. Jaruzelski rozpoczął swoje wystąpienie w następujący sposób:
„Obywatelki i obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej! Zwracam się dziś do Was jako żołnierz i jako szef rządu polskiego. Zwracam się do Was w sprawach wagi najwyższej. Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią. Dorobek wielu pokoleń, wzniesiony z popiołów polski dom ulega ruinie. Struktury państwa przestają działać. Gasnącej gospodarce zadawane są codziennie nowe ciosy. Warunki życia przytłaczają ludzi coraz większym ciężarem. Przez każdy zakład pracy, przez wiele polskich domów, przebiegają linie bolesnych podziałów.
Atmosfera niekończących się konfliktów, nieporozumień, nienawiści – sieje spustoszenie psychiczne, kaleczy tradycje tolerancji. Strajki, gotowość strajkowa, akcje protestacyjne stały się normą. Wciąga się do nich nawet szkolną młodzież. Wczoraj wieczorem wiele budynków publicznych było okupowanych (...). "
W tym miejscu należy zaznaczyć, że Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego była organem administrującym w czasie trwania całego stanu wojennego.
Wprowadzenie stanu wojennego - przyczyny
Stan wojenny na terenie całego kraju został wprowadzony 13 grudnia 1981 r., chociaż do tego działania władza przygotowywała się przez ponad rok. Decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego podjęto oficjalnie na podstawie następujących przyczyn:
- zła sytuacja gospodarcza kraju
- niewystarczająca ilość żywności, brak zaopatrzenia w sklepach
- zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego, wraz ze zbliżającą się zimą
- rolnicy stracili zaufanie do pieniędzy
- groźba interwencji zbrojnej ze strony innych państw.
Należy zaznaczyć, że zdaniem historyka Andrzeja Paczkowskiego prawdziwą przyczyną była obawa partii rządzącej przed utratą władzy, a także rodzący się w społeczeństwie bunt. Po 13 grudnia 1981 roku nie stwierdzono żadnych ruchów wojskowych przy granicach z Polską.
Czas trwania stanu wojennego
Stan wojenny w Polsce trwał przez około półtora roku, przy czym należy zaznaczyć, że 31 grudnia 1982 roku został on zawieszony. Całkowite zniesienie stanu wojennego nastąpiło 22 lipca 1983 roku, jednak przy zachowaniu części represyjnego ustawodawstwa.
W reakcji na wprowadzenie stanu wojennego doszło do serii strajków, przede wszystkim w Kopalni „Wujek" oraz Stoczni Gdańskiej. Jednocześnie nie doszło do strajku generalnego, a opór ludzi był stosunkowo słaby. Władze komunistyczne starały się utrudnić życie obywatelom, dlatego zakazano strajków.
W trakcie trwania stanu wojennego najważniejsze decyzje w państwie podejmowali miedzy innymi generał Wojciech Jaruzelski, generał Florian Siwicki (wiceminister obrony narodowej) i generał Czesław Kiszczak (minister spraw wewnętrznych).
Represje stanu wojennego
Władze w okresie stanu wojennego cały czas starały się tłumić bunty i strajki. Przez pierwszy rok internowano około 10 tysięcy osób i przetrzymywano je w miejscach odosobnienia. Zatrzymano także wiele tysięcy ludzi, a przed około 11 tysiącami postawiono zarzuty. W pierwszych dniach stanu wojennego internowano 5 tysięcy ludzi.
Aresztowania, internowania i przesłuchania były tylko jedną z części represji. Dodatkowo wprowadzono kartki na żywność i inne produkty, a w sklepach półki były praktycznie puste. Wprowadzono także godzinę milicyjną, trwającą między godziną 22:00 a 6:00. Funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej mieli chronić obywateli przed wrogiem, jednak w rzeczywistości chronili władze przed obywatelami.
Wprowadzony stan wojenny osłabił jeszcze bardziej sytuację gospodarczą kraju, doprowadził do spadku wynagrodzeń oraz problemów finansowych poszczególnych gospodarstw domowych.
Z perspektywy czasu stan wojenny oceniany jest raczej negatywnie, zwłaszcza że wprowadzenie tego stanu było niezgodne z Konstytucją PRL. Zdaniem niektórych historyków stan wojenny był w rzeczywistości zamachem stanu, zamachem wojskowym, ze strony Jaruzelskiego.