Demokracja - czym jest, rodzaje demokracji, historia powstania

Czym jest demokracja?

Demokracja jest jednym z rodzajów ustroju państwa, a w dosłownym tłumaczeniu oznacza "rządy ludu". Jest postrzegana jako bardzo sprawiedliwa, choć na świecie mamy do czynienia z jej wieloma wariantami. W demokracji bezpośredniej to mieszkańcy konkretnego państwa aktywnie uczestniczą w podejmowaniu różnorodnych decyzji. Tak naprawdę trudno jest jednoznacznie zdefiniować ustrój demokratyczny, ponieważ pojęcie zmieniało swoje znaczenie przez lata.

W starożytności pojęcie to było przeciwstawne do rządów jednej osoby, a więc monarchii, a także oligarchii, czyli rządów nielicznych. W rozwoju demokracji można jednak zauważyć, że dziś to pojęcie nie jest już tak bardzo przeciwstawne. W wielu krajach występuje demokracja przedstawicielska, która przecież zawiera elementy oligarchii oraz monarchii.

To pojęcie można zatem bardziej przeciwstawić pojęciu dyktatury oraz tyranii. Istotne jest to, żeby udział obywateli w życiu politycznym był dość istotny. Powinni oni mieć możliwość kontrolowania władzy bez konieczności przeprowadzania rewolucji.

Historia demokracji

Demokracja to termin, który pojawił się już w starożytności. Najpewniej zapoczątkowali go greccy sofiści, z kolei upowszechnił Demokryt z Abdery. Samo pojęcie zostało pierwszy raz użyte przez greka i historyka Herodota w V w. p.n.e. Na całym świecie cały czas trwają dyskusje na temat tego, czy kraje demokratyczne nie mogą mieć jeszcze bardziej rozwiniętego i lepszego ustroju.

Demokracja ateńska

Ateny to prawdziwa kolebka demokracji. W 594 r. p.n.e. rządził tam Solon. Był to pierwszy władca, który wprowadził w życie ustrój demokratyczny. Najważniejsze decyzje podejmowało wtedy Zgromadzenie Ludowe. Oczywiście wtedy sytuacja znacznie różniła się od obecnej, a więc niewolnicy nie mieli prawa głosu, podobnie jak kobiety. W zgromadzeniu uczestniczyli tylko mężczyźni, a każdy z nich mógł zabrać głos na forum w danej sprawie. Debatowali, a następnie podejmowali decyzje w głosowaniu.

Wtedy Ateny były prawdziwą potęgą i istotnym graczem na światowej arenie. Nie wiadomo, czy powodem była demokracja, czy świetna lokalizacja, a także bogactwo naturalne.

Demokracja spotykała się z krytyką starożytnych filozofów, a zatem Arystotelesa oraz Platona. Pisali oni o tym, że są to rządy pospólstwa, a więc są chwiejne. Wśród przyczyn swoich poglądów, wymieniali brak dyscypliny społecznej, respektu do władzy czy po prostu kompetencji.

Arystoteles wskazywał, że najlepszym ustrojem polityczym jest politeja. Jest to połączenie demokracji oraz oligarchii.

Demokracja rzymska

W starożytnym Rzymie również pojawiła się demokracja, jednak jej forma była nieco inna. W tym kraju zawsze występował bardzo wyraźny podział społeczny. Wola większości nie miała tutaj jednak prawa bytu. W trakcie wyborów, najbogatsi chcieli wygrywać, a dzięki swojej fortunie mogli z powodzeniem manipulować okręgami wyborczymi. Nie ma zatem niczego dziwnego w tym, że po prostu obejmowali większość ważnych funkcji w kraju.

To sprowadzało się do tego, że większość uprawnień nierzadko spoczywała w rękach jednej osoby. To doprowadziło do upadku demokracji, a także pojawienia się pryncypatu i w ostateczności dominatu.

Absolutnym krokiem milowym okazało się ustanowienie Wielkiej Karty Swobód, a także utworzenie parlamentu angielskiego w XIII wieku. To właśnie w tym czasie autorytet króla zaczął podupadać, a jego uprawnienia zmniejszyły się. Był to jasny znak, że społeczeństwo rzeczywiście może ingerować w politykę państwa.

Demokracja szlachecka

W średniowiecznej Polsce wytworzyła się z kolei demokracja szlachecka. Osoby najbogatsze oraz najbardziej wpływowe otrzymywały nowe uprawnienia za to, że pomagali państwu. W tym przypadku głównym narzędziem było tzw. "liberum veto". Nie zwyciężał głos większości, ale podczas dyskusji wszyscy musieli być ze sobą zgodni. Zamysł był dość dobry. Uznano bowiem, że jeżeli przekupi się większość szlachty, to zawsze mimo wszystko znajdzie się choć jedna osoba, która nie będzie za podjęciem niesłusznej decyzji. Niestety, w rzeczywistości było inaczej. Okazało się, że podjęcie jakiekolwiek decyzji graniczyło z cudem, a wszystko z powodu ludzkiego egoizmu i pychy.

Rewolucja Francuska

Była niezwykle ważna dla kształtowania się demokracji. W 1789 roku lud miał już dość rządów osób najbogatszych i wpływowych. Postanowili wziąć sprawy w swoje ręce i doprowadzili do konfrontacji. Była krwawa i otwarta, co wiele osób przypłaciło życiem. To właśnie to wydarzenie doprowadziło do przyjęcia Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. W tym dokumencie znalazły się zapisy dotyczące m.in. prawa do życia każdej osoby.

Demokracja bezpośrednia i demokracja pośrednia

Demokracja bezpośrednia występuje wtedy, gdy ogół obywateli ma bezpośredni wpływ na to, co dzieje się w kraju. Jest wiele narzędzi, które to umożliwiają. Najpopularniejsze to referendum. Demokrację pośrednią również można spotkać w wielu miejscach na świecie. Polega na tym, że mieszkańcy mają prawo wyborcze, dzięki czemu mogą zdecydować o tym, kto będzie ich reprezentować i tym samym sprawować władzę w danym miejscu.

Obecnie najpopularniejsza jest demokracja parlamentarna. Taka też występuje w Polsce. Aby tego typu ustrój mógł istnieć, niezbędna jest konstytucja. Najczęściej jest spotykana w formie pisanej.

Gdzie występuje demokracja?

Demokracja wspiera najważniejsze prawa człowieka i występuje w wielu różnorodnych krajach na całym świecie. Wśród najbardziej znaczących można wyróżnić:

• Norwegię,
• Islandię,
• Szwecję,
• Nową Zelandię,
• Kanadę,
• Finlandię,
• Danię,
• Irlandię,
• Australię,
• Stany Zjednoczone,
• Hiszpanię,
• Chile,
• Wielką Brytanię,
• Niemcy,
• Luksemburg,
• Szwajcarię,
• Tajwan,
• Koreę Południową.

Na świecie spotykany jest również system hybrydowy, który występuje w takich krajach jak:

• Bangladesz,
• Salwador,
• Macedonia Północna,
• Ukraina,
• Mołdawia,
• Czarnogóra,
• Malawi,
• Fidżi,
• Madagaskar,
• Hongkong,
• Gruzja,
• Maroko,
• Uganda,
• Turcja,
• Bośnia i Hercegowina.

W których krajach nie ma demokracji?

System autorytarny również występuje w wielu krajach na całym świecie, takich jak:

• Mali,
• Palestyna,
• Kuwejt,
• Angola,
• Irak,
• Jordania,
• Mozambik,
• Katar,
• Kazachstan,
• Kongo,
• Oman,
• Wietnam,
• Egipt,
• Kuba,
• Zjednoczone Emiraty Arabskie,
• Wenezuela,
• Iran,
• Chiny,
• Libia,
• Czad,
• Syria,
• Korea Północna.

Obserwacja wyborów przez Parlament Europejski

Od wielu lat Parlament Europejski obserwuje wybory na całym świecie, również spoza Unii Europejskiej. Posłowie doradzają, a także służą wsparciem podczas wyborów parlamentarnych w różnych krajach na świecie. Dodatkowo chcą również propagować dialog międzypartyjny oraz budowanie zgody. To dlatego organizują międzynarodowe wydarzenia, które są poświęcone mediacjom oraz zapobieganiu konfliktom.

Zalety i wady demokracji

Jak każdy ustrój polityczny, demokracja również ma swoje zalety oraz wady. Wśród pierwszych można wyróżnić to, że obywatele mają wpływ na funkcjonowanie państwa. Mają wolność słowa, tolerancji, a także wyznania. Do tego dochodzi również ochrona życia, a także wolny rynek, co pobudza gospodarkę. Można wyróżnić także kilka wad demokracji, do najpopularniejszych zalicza się:

• powolne działanie władzy,
• korupcję,
• konflikty pomiędzy siłami politycznymi,
• dużą nierówność materialną,
• manipulacje mediami,
• mniejszość musi się podporządkować,
• władza nie ponosi odpowiedzialności w razie niespełnienie obietnic wyborczych,
• wiele partii to brak stabilności rządu.

Pomimo wszystkich powyższych wad, demokracja jest nieustająca uważana za najlepszy ustrój polityczny i wciąż wybiera ją wiele krajów. Nie dziwi jednak to, że naukowcy wciąż rozmyślają nad tym, jak ją ulepszyć i sprawić, żeby posiadała jeszcze mniej minusów.

Demokracja przez bardzo wiele lat się zmieniała. Była również zastępowana przez inne ustroje. Dziś większość krajów, które są uznawane za przyjazne i stabilne ekonomiczne, rzeczywiście korzysta z demokracji. Trudno jest dyskutować z tym, że ten ustrój nie jest idealny. Jednak wiele prawdy jest w słowach Winstona Churchilla, który powiedział: