Rodzina 500 Plus — program wsparcia polskich rodzin. Co warto o nim wiedzieć?
Kto wymyślił program 500 Plus?
Świadczenie wychowawcze wypłacane w ramach programu 500 Plus weszło w życie 1 kwietnia 2016 roku. Jego wprowadzenie Prawo i Sprawiedliwość przedstawiło już w programie politycznym swojej partii w 2014 roku. W dokumencie pojawił się wówczas zapis, że świadczenie rodzinne w kwocie 500 zł będzie wypłacane na drugie, trzecie i każde kolejne dziecko w rodzinie aż do 18 roku życia.
Postulat ten znalazł się również w programie partii w wyborach do Sejmu i Senatu w 2015 roku. Twarzą programu była Beata Szydło, w kampanii wyborczej przedstawiana przez PiS jako kandydatka na premiera rządu. Najważniejszym celem programu było poprawienie sytuacji materialnej polskich rodzin oraz poprawa ich dzietności.
Już kilka miesięcy po wyborach parlamentarnych, które odbyły się w 2015 roku, rząd Beaty Szydło spełnił swoją najważniejszą obietnicę. 11 lutego 2016 roku Sejm uchwalił ustawę o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Ustawa zakładała wypłatę pieniędzy na drugie, trzecie i każde kolejne dziecko w rodzinie.
Tak o programie czytamy na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej:
Program „Rodzina 500+” to wsparcie polskich rodzin w częściowym pokryciu wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.
Sukces programu 500 Plus
Pierwsze pieniądze w ramach programu zostały przekazane Polakom w kwietniu 2016 roku. Cztery miesiące później wiadomo było, że 97% polskich rodzin złożyło wniosek o świadczenie, a ówczesna premier rządu podkreślała, że prorodzinne działanie to priorytet Zjednoczonej Prawicy. Na konferencji podsumowującej trzy pierwsze miesiące funkcjonowania programu Beata Szydło powiedziała:
"Kto krytykuje program Rodzina 500 plus, nie ma wyobraźni, albo jest bezdusznym technokratą ".
23 lutego 2019 roku prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński zapowiedział rozszerzenie programu także na pierwsze dziecko. Dodatkowe pieniądze trafiły do wszystkich rodzin bez względu na dochód. 16 kwietnia 2019 roku premier Mateusz Morawiecki przedstawił Sejmowi projekt ustawy rozszerzającej program, 15 kwietnia został on przyjęty przez Sejm, a w lipcu 2019 roku wszedł w życie.
Kto może pobierać świadczenie?
Odbiorcami świadczenia są rodzice lub opiekunowie prawni dziecka. Kwota 500 zł przyznawana na każde dziecko w rodzinie nie jest opodatkowana i jest ona wypłacana do ukończenia przez dziecko 18 roku życia bez względu na dochód osiągany przez rodzinę.
Jeśli osoba składająca wniosek przebywa poza Polską — w kraju Unii Europejskiej, jej pobyt tam nie ma charakteru turystycznego lub nie wiąże się z podjęciem przez dziecko kształcenia poza granicami kraju, to gmina przekazuje taki wniosek do wojewody. To on zdecyduje, czy nie mają zastosowania unijne przepisy o koordynacji systemu zabezpieczeń społecznych.
Co ważne, program obowiązuje wszystkie polskie rodziny bez względu na stan cywilny rodziców dziecka. Otrzymują go także rodziny niepełne, choć wtedy do uzyskania prawa do świadczenia wychowawczego konieczne jest, aby na dziecko zostały ustalone alimenty od drugiego rodzica. Chyba że jest to niemożliwe ze względu na jego śmierć, ojciec dziecka jest nieznany lub powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego zostało oddalone.
Na jaki czas przysługuje świadczenie wychowawcze?
Świadczenie wychowawcze jest przyznawane zawsze na okres jednego roku, od 1 października danego roku do 30 września kolejnego roku.Wnioski można składać drogą elektroniczną od 1 lipca oraz drogą tradycyjną od 1 sierpnia danego roku. Należy go złożyć do gminnego organu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Chodzi o urząd miasta lub gminy, ośrodek pomocy społecznej lub inną jednostkę organizacyjną gminy.
W przypadku złożenia wniosku na świadczenie wychowawcze w kolejnych miesiącach będzie ono wypłacane od miesiąca, w którym zostanie złożony wniosek.
Od 1 lipca 2019 roku rodzice mają aż trzy miesiące od dnia urodzenia dziecka na złożenie wniosku o przyznanie świadczenia wychowawczego. Złożenie dokumentów w tym czasie gwarantuje przyznanie świadczenia z wyrównaniem od dnia narodzin dziecka.
Jak informują źródła rządowe, przyznanie świadczenia wychowawczego nie wymaga wydania decyzji administracyjnej. Osoby ubiegające się o świadczenie otrzymają informację o jego przyznaniu na podany we wniosku adres e-mail. Jeśli jednak takiego adresu zabraknie, to informację o przyznaniu świadczenia będzie można odebrać osobiście w urzędzie.
Świadczenie to nie podlega egzekucji komorniczej. Jest również wyłączone z egzekucji komorniczej prowadzonej z rachunku bankowego.
Ocena programu Rodzina 500 Plus
W 2016 roku rząd Beaty Szydło został wyróżniony Nagrodą Europejskiej Konfederacji Dużych Rodzin za osiągnięcia w promowaniu i prowadzeniu polityki prorodzinnej.
Rok później minister rodziny i polityki społecznej Elżbieta Rafalska została uhonorowana Nagrodą im. Grzegorz Palki za wdrożenie programu Rodzina 500.
Czego dotyczą opinie negatywne?
Negatywna ocena świadczenia wychowawczego wprowadzonego przez rząd Zjednoczonej Prawicy wiąże się przede wszystkim z nieznaczną poprawą demografii w Polsce, a także z pogorszeniem się sytuacji finansów państwa wynikających z wypłaty świadczenia wychowawczego.
Innym wskazywanym negatywnym skutkiem mają być oczekiwania Polaków co do kolejnych świadczeń socjalnych, co powoduje pojawianie się kolejnych obietnic podczas kampanii wyborczych.
Szacuje się, że w latach 2022-2032 koszty obsługi programu wyniosą ok. 427 mln zł. Z kolei wzrost wydatków na świadczenia wychowawcze związany z przyznawaniem świadczeń w pełnej wysokości w ramach przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ma wynieść ok. 174 mln zł w okresie 2022–2032.
Spór polityczny o wypłatę świadczeń
W 2014 roku, gdy PiS wpisał wypłatę świadczeń do swojego programu politycznego, negatywną opinię na ten temat wygłaszał m.in. ówczesny premier Donald Tusk, który mówił, że nie ma możliwości finansowej, by wprowadzić w życie program.
W 2016 roku Adrian Zandberg z Partii Razem stawiał zarzuty o wykluczeniu z programu samotnych rodziców oraz rodzin, które znajdują się w złej kondycji finansowej przy jednoczesnej wypłacie świadczenia zamożnym Polakom. Rok później, były premier Leszek Balcerowicz mówił, że rządzący rozleniwiają świadczeniobiorców wypłatą środków, zamiast oferować im miejsca pracy.
W społeczeństwie program ma jednak zdecydowaną większość zwolenników, a kolejne partie polityczne już nie krytykują, a zapewniają, że świadczenie na pewno nie zostanie odebrane polskim rodzinom.
