Transformacja - czym jest proces transformacji? Jakie rodzaju transformacji wyróżniamy?
Transformacja to inaczej przekształcenie. Może ono dotyczyć zarówno spraw społecznych, ekonomicznych czy politycznej, jak również technologicznych, informacyjnych. Transformacją określa się zmianę. Jakie są jej rodzaje? Jak przebiegała transformacja w Polsce? Których dziedzin życia dotyczyła?
Typy transformacji
Transformacja
Mamy różne typy transformacji związane z różnymi dziedzinami życia. Są to:
- transformacja w matematyce
- transformacja w DNA
- transformacja ustrojowa
- transformacja w gospodarce
- transformacja genetyczna
Transformacja w gospodarce
To proces przechodzenia od gospodarki nakazowo-rozdzielczej i towarzyszącego jej systemu autorytarnego, do gospodarki rynkowej i ustroju demokratycznego. Dokonuje się przy stopniowych zmianach obejmujących wielu dziedzin życia społeczno-gospodarczego. Dzieje się to zwłaszcza w trzech obszarach:
- w sferze materialnej - unowocześnienie struktury gospodarki narodowej
- w sferze instytucjonalnej - zmiana zakresu i sposobu działania urzędów, instytucji i przedsiębiorstw
- w sferze mentalnej - zastąpienie bezradności jednostek i grup społecznych duchem obrotności i przedsiębiorczości
Transformacja wolnorynkowa polega na:
- zwiększeniu swobód gospodarczych i uczestnictwa w rynku osób fizycznych i prawnych
- dopuszczenie do rynku kapitału zagranicznego i umożliwienie inwestycji osobom indywidualnym, spółkom czy innym przedsiębiorstwom;
- uruchomienie giełdy papierów wartościowych
Czym jest gospodarka nakazowo-rozdzielcza?
Gospodarka nakazowo-rozdzielcza, z której następuje transformacja, opiera się na powszechnej własności społecznej. Za pomocą planów gospodarczych miała ona skutecznie eliminować żywiołowość procesów gospodarczych, które są typowe dla kapitalizmu, jak również optymalnie kształtować procesy produkcji, podziału i spożycia.
Z kolei podstawą gospodarki rynkowej jest swoboda gospodarcza obejmująca tworzenie podmiotów gospodarczych. Mają one możliwość wyboru profilu produkcji i usług, obrotu towarami. Pełna wolność gospodarcza oznacza ponadto podejmowanie samodzielnych decyzji dotyczących produkcji, alokacji, konsumpcji, siły roboczej w obrębie przedsiębiorstwa.
Warunkiem urynkowienia gospodarki jest więc istnienie samodzielnych przedsiębiorstw i ich nastawienie na powiększenie nadwyżki finansowej.
Transformacja ustrojowa
Transformacja ustrojowa to zmiany zachodzące wewnątrz systemu politycznego oraz partyjnego, danego kraju. To także zmiany związane z jakościową sposobu rządzenia, sprawowania władzy. Transformacja prowadzi także do powstania nowego ustroju państwa.
Transformacja nie jest synonimem zmiany społecznej. Jest to proces zmian dokonujących się w różnych dziedzinach. Prowadzi to do przemiany istotnych dla całego systemu społecznego. Takie definiowanie problemu oddaje ducha transformacji przebytej przez społeczeństwo polskie w 1989 roku. Typowym przykładem transformacji ustrojowej są przemiany polityczne w państwach Europy Środkowej z końca lat 80. XX wieku, między innymi transformacja ustrojowa w Polsce.
Transformacja w Polsce
Transformacja systemowa w Polsce to zmiany, które zostały zapoczątkowane w latach osiemdziesiątych XX wieku. Były one nastawione na budowę wolnego rynku, społeczeństwa obywatelskiego oraz demokratyzację.
Transformacja objęła swoim zasięgiem wszystkie dziedziny życia społecznego i wiązała się ze zmianami, które odczuli wszyscy Polacy.
Obrady Okrągłego Stołu oraz wybory z czerwca 1989 roku zapoczątkowały przemiany ustrojowe w Polsce. 24 sierpnia 1989 roku został powołany rząd Tadeusza Mazowieckiego. Rok później wybory prezydenckie wygrał Lech Wałęsa. W 1991 roku w kraju odbyły się w pełni demokratyczne wybory parlamentarne. Powstał rząd Jana Olszewskiego, a Polska stała się krajem w pełni demokratycznym.
Plan Balcerowicza
Do gruntownych reform ekonomicznych przystąpił już rząd Tadeusza Mazowieckiego. Były one realizowane pod kierunkiem wicepremiera Leszka Balcerowicza, którego pierwszym i najważniejszym wówczas zadaniem było powstrzymanie rozkręconej przez ostatni rząd komunistyczny, spirali cen i dochodów.
By ograniczyć rosnącą inflację, Balcerowicz wprowadził system indeksacji płac, ograniczając ich wzrost, a także doprowadził do dewaluacji złotego z 988 zł do 6500 zł za 1 USD.
To właśnie plan Balcerowicza zakładał zwiększenie deficytu w budżecie państwa oraz zwiększenie jego dochodów m.in. przez podwyżkę cen energii i alkoholu.
Plan Balcerowicza ujęty został w pakiet stabilizacyjny, na który składało się 11 ustaw przyjętych przez Sejm na koniec 1989 r. Podstawowe cele polityki gospodarczej sprowadzały się do ograniczenia deficytu budżetowego oraz zahamowania tempa przyrostu podaży pieniądza. Zmniejszono nakłady inwestycyjne, ograniczono ulgi podatkowe i zredukowano dotacje. Wiązał się z tym drastyczny wzrost cen węgla, gazu i prądu elektrycznego.
Zasadniczym elementem przekształceń ustrojowych była prywatyzacja.
Społeczeństwo obywatelskie objęte transformacją
Termin ten stał się popularny w okresie przemian ustrojowych w Polsce, w drugiej połowie 1989 roku. Przykładowymi objawami społeczeństwa obywatelskiego są obecnie:
- organizacje pozarządowe
- samorządność
- wolontariat
- aktywność obywatelska
