Ekstradycja - czym jest i na jakich zasadach działa? Najważniejsze informacje
Czym jest ekstradycja?
Ekstradycja jest znana na całym świecie i polega na wydawaniu przez rząd osoby podejrzanej o dane przestępstwo, które zostało dokonane na terytorium państwa zwracającego się z wnioskiem o ekstradycję. Wszystko po to, żeby przestępca mógł odbyć karę. Co ciekawe, jest to możliwe zarówno w przypadku, gdy konkretna osoba została już prawomocnie skazana, jak i jest podejrzana o popełnienie konkretnego przestępstwa, jeżeli zostało ono dokonane na jego terytorium.
Warto wiedzieć o tym, że ekstradycja jest jednym z najstarszych praw międzynarodowych. Już 1200 lat przed naszą erą faraon Ramzes II oraz król Hetytów podpisali traktat pokojowy, w którym znalazły się zapisy dotyczące procedury wydawania przestępców.
Wydaniu nie podlegają osoby, które w państwie pobytu korzystają z prawa azylu. Wiele krajów nie dopuszcza również na ich terytorium ekstradycji własnych obywateli. Warto również pamiętać o tym, że podstawę ekstradycji stanowić może tylko czyn zagrożony karą w obu państwach. To istotny element, ponieważ w przeciwnym razie wydanie konkretnej osoby nie będzie możliwe.
Na jakich zasadach działa ekstradycja?
Przede wszystkim ekstradycja jest możliwa, kiedy są dowody na to, że przestępstwo zostało dokonane. To jednak nie wszystko, ponieważ między państwami musi obowiązywać ważna umowa międzynarodowa. W tym przypadku pierwszeństwo ma również zasada podwójnej karalności. Na czym polega? Popełniony czyn musi być uznawany za przestępstwo w państwie, w którym przebywa konkretna osoba oraz w tym, które wnioskuje o ekstradycję.
Zasada podwójnej karalności to nie wszystko. Jest jeszcze zasada specjalności, polegająca na zapewnieniu przestępcy możliwości sądzenia go tylko i wyłącznie za przestępstwo, na podstawie których została wydana ekstradycja.
W praktyce oznacza to, że pozostałe uczynki muszą iść w niepamięć.
Kolejna zasada dotyczy prawa azylu. Okazuje się, że przekazanie podejrzanego nie może się odbyć w sytuacji, gdy konkretna osoba jest objęta tym prawem. Do 2006 roku w polskiej Konstytucji był zapis mówiący o całkowitym zakazie ekstradycji polskich obywateli. Okazało się jednak, że jest on sprzeczny z unijnymi traktatami. Na terenie krajów UE obowiązuje bowiem Europejski Nakaz Aresztowania. Co ciekawe, nakaz można zrealizować nie tylko w przypadku, gdy czyn jest zagrożony na terytorium obu krajów. Ustawa była, więc niezgodna z prawem europejskim. W 2006 roku zmieniono zapisy w Konstytucji RP.
Podstawą wydania danej osoby jest wniosek. Ekstradycja jest rozważana na mocy umów międzynarodowych. Taką Polska ma zawartą, np. ze Stanami Zjednoczonymi. Rządzący podpisali ją w 1996 roku. Co ciekawe, pomimo tak długiego obowiązywania umowy, dopiero kiedy ministrem sprawiedliwości był Jarosław Gowin, pierwszy raz dokonano ekstradycji polskiego obywatela do USA.
Wniosek o ekstradycję
Ekstradycja dokonywana jest na wyraźny wniosek konkretnego państwa. Nie jest to prosta procedura. Co ważne, tego typu dokument może złożyć jedynie państwo, a nie osoba fizyczna czy prawna. Warto również pamiętać o tym, że najczęściej wniosek ekstradycyjny przesyłany jest w drodze dyplomatycznej. Niekiedy dochodzi do przesyłania dokumentu pomiędzy ministerstwami sprawiedliwości poszczególnych państw, a nawet prokuraturami generalnymi.
Wniosek to nie wszystko. Musi on zostać opatrzony niezbędną dokumentacją, a także uzasadnieniem. Dopiero wtedy ma szansę na szybkie, a przede wszystkim pozytywne rozpatrzenie. Bardzo istotną kwestią, której nie można pomijać jest to, że ekstradycji może być poddana jedynie osoba, która popełniła zabroniony czyn na terenie państwa, które o nią wnosi albo jego skutki mają na nie wpływ. Kiedy konkretne państwo zwróci się o ekstradycję do Polski, sąd wraz z ministerstwem sprawiedliwości, rozważają nie tylko to, czy decyzja jest zgodna z prawem, a przede wszystkim to, czy leży w interesie kraju.
Kraje Rady Europy, razem z Polską, nie godzą się na przeprowadzanie ekstradycji osób, które mogłyby zostać poddane torturom albo karze śmierci.
