Lex Czarnek w pigułce
Słowem wstępu...
W polskich szkołach uczy się ponad 4,6 milionów uczniów. Za ich edukację odpowiada około 700 tysięcy nauczycieli. Kilka dni temu ich los znalazł się w rękach 441 posłów. 227 z nich zagłosowało za projektem nowelizacji prawa oświatowego. Przeciw było 214 członków Sejmu. Mowa o ustawie z dnia 13 stycznia 2022 roku o zmianie ustawy Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw.
Senator Bogdan Zdrojewski z KO złożył wniosek o odrzucenie nowelizacji. 20 stycznia 2022 roku większość senatorów (9:8) poparła przyjęcie tego wniosku. Zdaniem komisji senackiej prace nad lex Czarnek powinny całkowicie uwzględnić opinię Związku Nauczycielstwa Polskiego, którą opisaliśmy poniżej.
Zastanawiasz się, o co chodzi w planowanej ustawie? Kto na niej zyska, a kto straci, jeśli Andrzej Duda jej nie zawetuje? Zebraliśmy odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania dotyczące ustawy lex Czarnek.
Na czym polega Lex Czarnek?
Lex Czarnek, a właściwie nowelizacja prawa oświatowego, to kontrowersyjna ustawa, która została przygotowana przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Akt wprowadza istotne zmiany w polskim szkolnictwie w dwóch głównych aspektach:
- zasady funkcjonowania organizacji pozarządowych na terenie szkół
- uprawnienia organu prowadzącego nadzór pedagogiczny, czyli kuratora oświaty
Obecny Wiceminister Edukacji i Nauki — Tomasz Rzymkowski — tak podsumował nowelizację na antenie Polskiego Radia:
Ta ustawa nijak traktuje kwestie podstawy programowej, nie odnosi się w ogóle do zakresu przedmiotowego danych zajęć lekcyjnych. Ta ustawa mówi o organizacji pracy szkoły i o uprawnieniach kuratora (…), bo kuratoria nie miały jakichkolwiek instrumentów sprawczych, aby wymusić respektowanie polskiego prawa.
Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek w Sejmie wyjaśnił:
Państwo polskie ma święty obowiązek bronić dzieci przed demoralizacją. I dlatego te przepisy uchwalam.
Rozszerzenie kompetencji kuratora oświaty
Rola kierownika kuratorium oświaty znacząco wzrośnie, jeśli prezydent nie zawetuje ustawy przygotowanej przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Podsumowaliśmy główne zmiany:
- zawieszenie lub odwołanie dyrektora szkoły na wniosek kuratora oświaty wystosowany do organu prowadzącego szkołę
- możliwość zawieszenia działalności szkoły prywatnej
- możliwość odmówienia przeprowadzenia zajęć przez stowarzyszenia, czy inne zewnętrzne organizacje pozarządowe na terenie szkoły (nie dotyczy organizacji harcerskich)
Aby uczeń mógł uczestniczyć w tego typu zajęciach na ternie placówki oświatowej niezbędna będzie pisemna zgoda rodzica/ opiekuna prawnego (w przypadku uczniów niepełnoletnich) lub samego ucznia (w przypadku uczniów po ukończeniu 18.
roku życia). Wszystkie materiały wykorzystywane podczas tego typu lekcji, a także ogólny konspekt zajęć będą musiały w pierwszej kolejności uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty.
Nauka zdalna
Lex Czarnek nie skupia się jednak wyłącznie na roli kuratora oświaty. W nowelizacji zawarto także przepisy dotyczące nauki zdalnej. Będzie ona możliwa, jeśli przez okres 2 dni kształcenie w szkole okaże się niemożliwe. Jest to szczególnie istotne w przypadku:
- pandemii
- klęsk żywiołowych
- zagrożenia bezpieczeństwa uczniów
- niesprzyjającej temperatury
Publiczny sprzeciw
W połowie grudnia rodzice i nauczyciele głośno protestowali przeciwko wprowadzeniu tej kontrowersyjnej nowelizacji. Manifestacja odbywała się pod hasłem "pogrzebu polskiej edukacji". Organizatorzy pikiety tak podsumowali lex Czarnek:
Minister Czarnek chce pogrzebać polską szkołę. Dobije ją procedowaną właśnie ustawą. Lex Czarnek to śmierć polskiej edukacji (...) Nadchodzi mroczny czas szkoły partyjnej, formatującej posłusznych obywateli i obywatelki.
Wolna Szkoła
Zmianom wprowadzonym przez projekt o zmianie prawa oświatowego sprzeciwia się kampania Wolna Szkoła. Ich zdaniem nowelizacja może przynieść opłakane skutki. W szczególności zwracają uwagę na:
- obniżenie poziomu edukacji
- wzrost rozwarstwienia społecznego
- rezygnację wielu nauczycieli z pracy w zawodzie
- negatywny wpływ na kondycję psychiczną uczniów
Nieprzychylne stanowisko ZNP
Choć Rzymkowski stwierdził, że "ta ustawa w żaden sposób nie pogarsza losu nauczycieli w szkole", do inicjatywy Wolnej Szkoły dołączył Związek Nauczycielstwa Polskiego. Oświatowy związek zawodowy negatywnie ocenia ustawę, jaką 13 stycznia 2022 roku uchwalił sejm.
ZNP zwrócił się z prośbą do prezydenta o spotkanie w celu omówienia nowelizacji.
W piśmie zaadresowanym do Andrzeja Dudy czytamy:
Niektóre z proponowanych rozwiązań burzą fundamenty polskiej edukacji. Stanowią próbę scentralizowania zarządzania oświatą i powrót do rozwiązań, którym obca była idea samorządności i demokratyzacji życia szkoły. Przesuwają edukację w stronę wzmożonej kontroli, pozbawiając rodziców prawa do decydowania o wychowaniu ich dzieci i ograniczając wspieranie systemu oświaty przez stowarzyszenia i inne organizacje.
Kiedy zapadnie decyzja w sprawie lex Czarnek?
Ciągle czekamy na stanowisko prezydenta Dudy w sprawie lex Czarnek. Jak podaje Rzeczpospolita:
Kancelaria Prezydenta nie jest zadowolona z kształtu nowo uchwalonych przepisów i podziela opinie, że uprawnienia kuratorów będą zbyt szerokie, w sytuacji, gdy nadzór nad ich pracą sprawuje bezpośrednio minister edukacji i nauki. Dlatego jeszcze zanim ustawa trafi do prac w Senacie, prezydent chce porozmawiać z szefem resortu edukacji.
Na 24 stycznia 2022 roku zaplanowano spotkanie Agady Dudy z posłankami Koalicji Obywatelskiej w sprawie lex Czarnek.
Krystyna Szumilas — była Minister Edukacji — zauważyła gwałtowność rządu w działaniach związanych z wprowadzeniem tej nowelizacji. Posłanka Koalicji Obywatelskiej na Twitterze napisała:
#LexCzarnek jak burza przechodzi przez Sejm: nagle i bez względu na konsekwencje. Dziś projekt wpłynął do Sejmu, nie ma nr druku, nie ma ustalonej daty pierwszego czytania, ale już wiemy, że drugie czytanie będzie 8 grudnia, a głosowanie nad całością - 9 grudnia.
Internauci komentują:
Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że wisząca na włosku rządząca większość za wszelką cenę kolanem dopycha kluczowe ustawy, zanim straci realną zdolność kierowania krajem.
