Sąd Najwyższy - kompetencje, działalność, organy i izby. Najważniejsze informacje
Sąd Najwyższy - najważniejsze informacje
Sąd Najwyższy działa od 1917 roku. To oznacza, że powstał jeszcze przed Niepodległym Państwem Polskim, a jego pierwsza nazwa to Królewsko-Cesarski Sąd Najwyższy. Na początku istnienia jednostka zajmowała się m.in. rozstrzyganiem odwołań od sądów drugiej instancji, a także sprawowała pieczę nad tym, że orzeczenia były jednolite. Stanowisko pierwszego prezesa Sądu Najwyższego trafiło w ręce Stanisława Pomian-Srzednickiego.
Stanowisko sędziego Sądu Najwyższego zawsze powinno być obejmowane przez osobę, która posiada właściwe do tego kwalifikacje sędziowskie. Kandydat musi posiadać właściwe doświadczenie, przynajmniej dziesięcioletnie. Jeżeli chodzi o sędziów Sądu Najwyższego, to muszą oni charakteryzować się wręcz doskonałym poziomem wiedzy prawniczej, a także bogatym doświadczeniem zawodowym. Od 2018 roku nowy regulamin Sądu Najwyższego przewiduje zatrudnianie 120 sędziów.
Zmiany w 2017 roku
W 2017 roku Sejm uchwalił ustawę, która zmieniła ustrój Sądu Najwyższego, co spotkało się z niezadowoleniem opinii publicznej. Razem z nową ustawą o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o ustroju sądów powszechnych pojawiły się głosy, że zmiany będą zaburzały trójpodział władz. Obywatele wyszli zatem na ulice, aby protestować. Andrzej Duda zawetował ustawę z 31 lipca 2017 i zaproponował jej nowy projekt. Nowością okazała się instytucja skargi nadzwyczajnej, pozwalająca na skorygowanie orzeczeń sądowych. Dodatkowo wyodrębnione zostały również dwie nowe izby: Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, a także Izba Dyscyplinarna. To również wywołało sporo protestów, jednak mimo wszystko ustawa została uchwalona.
Działalność Sądu Najwyższego
Czym tak naprawdę zajmuje się Sąd Najwyższy? Jego kompetencje i działania są złożone:
- rozpoznawania protestów wyborczych i uznawanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu czy na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
- opiniowanie ustaw oraz innych aktów normatywnych,
- rozstrzyganie nadzorcze w stosunku do samorządów zawodowych, a więc adwokatów, notariuszy czy radców prawnych,
- podejmowanie uchwał, które mają rozstrzygać różnego rodzaju zagadnienia prawne, dotyczy to m.in. możliwości odroczenia wydania orzeczenia, a nawet przekazania danej sprawy do rozstrzygnięcia innemu, powiększonemu składowi sądu.
W kompetencjach Sądu Najwyższego leży realizacja wszelkich działań, które są określone w ustawach.
Organy
Wśród organów Sądu Najwyższego można wyróżnić:
- Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższej,
- Prezesów każdej z izb,
- Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego,
- Zgromadzenie Sędziów Izby Sąd Najwyższego,
- Kolegium Sądu Najwyższego.
Ponadto w jednostce działają również Kancelaria Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Izby Dyscyplinarnej, a także Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.
Izby
Bardzo istotnym elementem instytucji są izby, które dzielą się na:
- Izba Cywilna, która realizuje m.in. sprawy z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, rodzinnego czy opiekuńczego,
- Izba Karna, zajmująca się, jak sama nazwa wskazuje głównie sprawami karnymi,
- Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, realizująca sprawy z zakresu prawa pracy czy ubezpieczeń społecznych,
- Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych - to już nie jest tak oczywiste. W tym przypadku chodzi o rozpatrywanie skarg nadzwyczajnych, rozpoznawanie protestów wyborczych czy uznawanie ważności wyborów i referendum. Mowa tutaj także o innych sprawach, np. związanych z ochroną konkurencji czy odwołaniań od decyzji Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
- Izba Dyscyplinarna, w której kompetencjach leżą sprawy związane z dyscyplinowaniem sędziów Sądu Najwyższego, notariuszy, adwokatów, radców prawnych, sędziów sądów wojskowych oraz powszechnych czy prokuratorów.
Poszczególne izby dzielą się również na wydziały, które zajmują się określoną tematyką.
