Naddniestrze — samozwańcza separatystyczna republika w Mołdawii. Rosyjski przysiółek przy granicy z Ukrainą
Naddniestrze - 200 km granicy Mołdawii z Ukrainą
Separatystyczna Naddniestrzańska Republika Mołdawska usytuowana jest na lewym brzegu Dniestru i zajmuje powierzchnię ok. 4000 km2. Jest to wąski pas ziemi o długości ok. 200 km i średniej szerokości ok. 12 km. W najwęższym miejscu terytorium Naddniestrza mierzy zaledwie 6 km. Jego mieszkańcy to głównie Rosjanie, którzy przybyli tu w czasach ZSRR i Ukraińcy. Na nieszczęście Mołdawii na tym terytorium skupione są zakłady przemysłowe oraz energetyczne, które kraj odziedziczył po czasach sowieckich.
Głównym miastem i nieformalną stolicą pseudopaństwa Pridniestrowia jest Tyraspol. Miasto w latach 1924-1940 było stolicą Mołdawskiej Autonomicznej SRR, utworzonej przez Związek Radziecki na terenie Ukrainy. Jest to ośrodek przemysłowy, który był ważnym punktem na mapie gospodarczej całej Mołdawii. Jednocześnie jest siedzibą nieuznawanych władz Republiki Naddniestrza i głównym ośrodkiem ruchu separatystycznego.
Jest także miejscem stacjonowania wojsk Federacji Rosyjskiej, które w związku z trwającą od 24 lutego 2022 roku agresją Rosji na Ukrainę, są w gotowości bojowej.
Jak powstała separatystyczna Naddniestrzańska Republika Mołdawska
Historycznie Naddniestrze nigdy nie było terytorium z własną państwowością. Przez wieki leżało na granicy światowych imperiów i ścierały się tam różne strefy politycznych wpływów. W średniowieczu stanowiło część Rusi, później część ziem była pod panowaniem Hospodarstwa Mołdawskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Imperium Osmańskiego. Pod koniec XVIII w. całe Naddniestrze znalazło się w carskiej Rosji. Po roku 1917 stało się częścią Ukrainy Radzieckiej, a po II wojnie światowej Związku Radzieckiego, a dokładniej Mołdawskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
Rozpad ZSRR i niepodległość Mołdawii
Rozpad Związku Radzieckiego, który formalnie nastąpił w grudniu 1991 roku, zaowocował z jednej strony nasileniem tendencji narodowościowych, a z drugiej separatystycznych. Miliony ludzi różnych narodowości i pochodzących z różnych grup etnicznych budowały od nowa swoją tożsamość. Odrodziły się państwa, wcześniej na siłę wcielone do ZSRR, powstały nowe kraje uznawane do dziś przez wspólnotę międzynarodową, a na ich pograniczach zaczęły wyrastać samozwańcze, separatystyczne republiki. Te pseudopaństwa mocniej lub słabiej orbitują w kierunku Rosji i pozostają w jej bezpośredniej strefie wpływów. Jednym z takich pseudopaństw jest Naddniestrze.
Po upadku Związku Radzieckiego, w sierpniu 1991 roku Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka ogłosiła niepodległość i przyjęła nazwę Mołdawia. Dwa lata później została członkiem ONZ.
Jednak jeszcze przed powstaniem państwa mołdawskiego, jesienią 1990 roku separatyści z Naddniestrza ogłosili powstanie najpierw Naddniestrzańskiej Mołdawskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, a następnie Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej. Było to możliwe jedynie dzięki politycznemu i militarnemu wsparciu władz rosyjskich, które trwa nieprzerwanie przez ostatnie ćwierć wieku. Państwo nie zostało uznane przez rząd Mołdawii, ani na arenie międzynarodowej. Wyjątkiem są dwie inne separatystyczne republiki postradzieckie — Abchazja i Osetia Południowa.
Wojna domowa o Naddniestrze w roku 1992
Władze Mołdawii nie zamierzały akceptować niezależności Naddniestrza. Narastał konflikt między politykami rządzącymi w Kiszyniowie, którzy dążyli do uniezależnienia Mołdawii od wpływów rosyjskich i budowaniu własnej tożsamości narodowej, a rosyjskojęzyczną ludnością z Naddniestrza, w tym przemysłowcami i wojskowymi, dążącymi do dalszej asymilacji z Rosją.
Już pod koniec roku 1990 dochodziło do pierwszych starć między separatystami a specjalnymi jednostkami mołdawskiej policji. Władze Pridniestrowia miały nadzieję na interwencję wojsk radzieckich, ale w tym czasie ZSRR właśnie się rozpadał.
Wiosną 1992 roku prezydent Mołdawii podjął działania siłowe, mające na celu odzyskanie spornego terytorium. Konflikt przybierał na sile i szczyt osiągnął w czerwcu tego samego roku. Wówczas do walki po stronie separatystów włączyła się rosyjska 14. Armia pod dowództwem gen. Aleksandra Lebiedia, która od miesięcy stacjonowała w Naddniestrzu. Wojska mołdawskie uległy Rosjanom i 9 lipca podpisano porozumienie o przerwaniu ognia między prezydentami Rosji, Mołdawii i Rumunii (wspierającej rząd w Kiszyniowie). W kolejnym roku w normalizację sytuacji włączyła się OBWE, jednak jej działania nie przyniosły skutku. Władze Naddniestrza nie zaakceptowały propozycji rządu centralnego, które republice przyznały status terytorium półautonomicznego w ramach państwa mołdawskiego.
Mieszkańcy terytorium Naddniestrza w kolejnych głosowaniach i referendach opowiadali się za niepodległością. Wyniki tych głosowań nie są uznawane za wiążące na arenie międzynarodowej.
Aktualna sytuacja polityczna pseudopaństwa naddniestrzańskiego
Zgodnie z konstytucją Naddniestrza w republice funkcjonuje system wielopartyjny. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych, który pełni również funkcję premiera. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament. Aktualnie prezydentem republiki jest Wadim Krasnosielski, który funkcję tę pełni od roku 2016.
Samozwańcza republika ma również własną flagę i godło (z sowieckimi symbolami sierpa, młota i pięcioramiennej gwiazdy), hymn, bank narodowy i walutę narodową (rubel). Jednak militarnie, politycznie i gospodarczo zależna jest od Rosji.
Wojska rosyjskie w Naddniestrzu
Od początku lat 90. na jej terenie stacjonują wojska rosyjskie, które mają pełnić funkcję misji pokojowej. Oficjalne dane mówią o ok. 1500 osobach. W aktualnej sytuacji rosyjskiej agresji na Ukrainę Naddniestrze może być kolejnym punktem zapalnym w tym rejonie. W ostatnich dniach pojawiły się informacje o atakach terrorystycznych na terenach kontrolowanych przez separatystów. Znając możliwości propagandowe rosyjskich władz, może to być kolejny pretekst dla Władimira Putina, aby “nieść pomoc” uciskanej ludności rosyjskojęzycznej w Naddniestrzu. Wadze enklawy zaprzeczają, jakoby z ich terytorium mógł nastąpić rosyjski atak na Ukrainę, jednak trzeba pamiętać, że łamanie obietnic przez Rosjan i ich sprzymierzeńców to chleb powszedni w czasie tej wojny.
