NATO - co to jest NATO i czym się zajmuje?

NATO - historia powstania

Po zakończeniu II wojny światowej kończy się współpraca USA i ZSSR a zaczyna się Zimna Wojna czyli, stan napięcia i rywalizacji między krajami o innych ustrojach politycznych. Następnie, późniejsza blokada radziecka Berlina Zachodniego przyspiesza proces integracji militarnej i politycznej.

W 1948 roku pięć państw: Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Francja i Luksemburg pospisuje Pakt Brukselski. Pakt przewidywał możliwość rozszerzenia o Stany Zjednoczone. 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie, Stany Zjednoczone oraz Kanada i 10 krajów unii europejskiej powołują Organizację Paktu Północnoatlantyckiego - NATO. Umowa ta była dokumentem złożonym z 14 artykułów określających zobowiązania sojuszników wobec siebie oraz sojuszu w całości. Początkowo europejskimi członkami zostały: Wielka Brytania, Francja, Dania, Luksemburg, Holandia, Belgia, Norwegia, Islandia, Portugalia i Włochy. Trzy lata później do paktu przystępuje Turcja i Grecja. W 1955 RFN a w 1982 roku Hiszpania. W 1999 roku również Polska, Węgry i Czechy. W 2004 roku do sojuszu dołączyły - Estonia, Litwa, Łotwa, Bułgaria, Rumunia, Słowenia i Słowacja.

NATO - cele i zadania

We wrześniu 1950 roku na szczycie NATO w Nowym Jorku przyjęto szczególny rodzaj solidarności wojskowej - formułę zdarzenie, fakt lub czynność, które, w myśl postanowień traktatu sojuszniczego, obowiązują sojusznika do dania obiecanej pomocy.

Według artykułu 5 traktatu waszyngtońskiego celem NATOjest zbiorowa ochrona członków sojuszu, w przypadku ataku przeciw jednemu lub kilku krajom członkowskim. Podstawą jest zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. W myśl traktatu każde państwo członkowskie, które ma za zadanie wspierać rozwój przyjaznych stosunków międzynarodowych. Ma dbać o własne bezpieczeństwo i bezpieczeństwo członków sojuszu oraz pracować nad wzmocnieniem sił zbrojnych. Gwarancja wolności i bezpieczeństwa za sprawą środków politycznych i militarnych to główne założenia sojuszu.

Do podstawowych zadań bezpieczeństwa NATO należą:

• rozwój instytucji pokojowych i demokratycznych zapewniających trwałe bezpieczeństwo w Europie
• dostęp do środków obrony przed atakiem na terytorium państw członkowskich
• rozwój bezpieczeństwa międzynarodowego dzięki współpracy z państwami partnerskimi
• misje wojskowe w państwach, które są zajęte przez konflikt zbrojny w celu jego zażegnania
• umacnianie własnych i zbiorową zdolność do odparcia ataku zbrojnego

NATO -Strategie

Strategia NATO początkowo opierała się na koncepcjach strategicznych amerykańskich. Jedną z nich była strategia zmasowanego odwetu ustanowiona w USA w roku 1950. Została ona zaadoptowana przez NATO w roku 1957. Jej założeniem był atak jądrowy na kraje Układu Warszawskiego w odpowiedzi na atak militarny oraz atak jądrowy w przypadku poczucia zagrożenia członków sojuszu.

W 1961 roku została przyjęta strategia elastycznego reagowania, która zakładała możliwość prowadzenia działań wojennych z wykorzystaniem broni jądrowej, jak i bez niej.

W 1991 przyjęto tzw. nową koncepcję strategiczną. Jej założeniem było utrzymanie sił nuklearnych i konwencjonalnych do odstraszania ewentualnych wrogów. Zakładała działania zapobiegające ewentualnych światowym konfliktom zbrojnym. Po misji NATO na terenie Jugosławii koncepcja ta uległa aktualizacji.

Nowa strategia wprowadziła operacje reagowania kryzysowego. Miały one usuwać przyczyny kryzysów, które zagrażały bezpieczeństwu regionalnemu czy światowemu oraz prawom człowieka.

Struktura NATO

Strukturę NATO możemy podzielić na dwa bloki -cywilny i militarny.

Blok cywilny:

• Rada Północnoatlantycka
• Rada stałych przedstawicieli
• Rada Planowania Obrony
• Grupa Planowania Nuklearnego
• Sekretariat Międzynarodowy

Blok Militarny:

• Komitet wojskowy
• Agencje Wojskowe
• Dowództwa Regionalne
• Naczelne Dowództwo Europy
• Naczelne Dowództwo Strefy Atlantyku
• Międzynarodowy Sztab Wojskowy

Państwa członkowskie i terytorium NATO

Zgodnie z traktatem terytorium paktu obejmuje terytorium każdej ze stron w Ameryce Północnej i Europie. Ponadto obszar Turcji, algierskie departamenty Francji oraz wyspy objęte jurysdykcją którejkolwiek ze stron na północnoatlantyckim obszarze na północ od zwrotnika Raka.

Obecnie NATO liczy 30 członków, a jego główna siedziba znajduje się w Brukseli. Najnowszymi kandydatami do członkostwa jest Bośnia i Hercegowina, a potencjalni kandydaci to Ukraina, Finlandia i Gruzja.

Państwa sojuszu, które przez pewien okres nie uczestniczyły w strukturach NATO:

• Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980
• Francja – 1966, częściowo powróciła w 1995, całkowicie powróciła w roku 2009 podczas szczytu NATO w Strasburgu i Kehl
• Hiszpania – od chwili przystąpienia do 1997 roku

Każdy kraj może przystąpić do NATO dobrowolnie, przeprowadzając debatę publiczną. NATO daje gwarancję suwerennego prawa oraz zobowiązuje do bezwzględnego przestrzegania zasad międzynarodowych. Do państw, które nie należą do NATO, ale umożliwiają, w razie potrzeby z korzystania ze swojego terytorium jest Szwecja.

Misje stabilizacyjne i pokojowe NATO

Organizacja słynie z udziału w operacjach pokojowych, których celem jest jak najszybsze załagodzenie konfliktu.

Oto jedne z akcji ,jakich podjęło się NATO:

• Operacje powietrzne zwaśnionych stron wojny na terenie byłej Jugosławii
• Misja pokojowa w Bośni i Hercegowinie  20 grudnia 1995 - 2 grudnia 2004 roku
• Kampania lotnicza przeciw Jugosławii, 24 marca - 10 czerwca 1999 roku
• Obecność w Kosowie od czerwca 1999 roku
• Zabezpieczenie Cieśniny Gibraltarskiej po 11 września 2001 roku
• Obecność w Afganistanie od grudnia 2001 roku

Współczesne znaczenie i rola NATO

Obecnie rola NATO ogranicza się do ochrony porządku i stabilizacji. Według specjalistów, NATO stało się gwarantem pokoju na terenie Europy – przykładem może być rola NATO jako gwaranta Układu z Dayton w Bośni i Hercegowinie.

W obliczu ostatniego kryzysu migracyjnego na terenie Europy NATO czekają nowe wyzwania. W ostatnim czasie Polska, Łotwa i Litwa odnotowały wzrost migrantów usiłujących nielegalnie przekroczyć granicę. 8 listopada 2021 roku na granicy polsko białoruskiej tysiące migrantów rozłożyło obóz przed szlabanami granicznymi. Straż graniczna ma za zadanie nie dopuścić do przekroczenia przez nich granicy jednak sytuacja staje się coraz bardziej napięta.

W związku z sytuacją na granicy białorusko polskiej NATO wydało komunikat, w którym za kryzys oskarża Białoruś i ocenia jej taktykę jako nieludzką i niedopuszczalną. Po rozmowie z Prezydentem Polski Andrzejem Dudą, swój głoś w sprawie zabrał sekretarz generalny Rady Północnoatlantyckiej Jens Stoltenberg:

Jak dodaje premier Mateusz Morawiecki, Polska jest w stałym kontakcie z władzami Litwy i Łotwy. Wspólnie, rozważają uruchomienie artykułu 4. NATO, który mówi: